Jak prawidłowo utylizować opony samochodowe?

W 2021 roku wyprodukowano w Polsce 59 444 000 sztuk opon. Każda z nich po pewnym czasie ulegnie naturalnemu zużyciu lub np. przebiciu. Wówczas należy ją prawidłowo utylizować, aby nie dopuścić do skażenia środowiska. Jak to robić legalnie i bezpiecznie?

 Z czego składa się opona?

Opony są nieodłącznym elementem każdego pojazdu. Z tego powodu każdego roku produkuje się ich bardzo dużo. Służą zwykle przez kilka lat, a następnie nadają się do wymiany. Trzeba wiedzieć, gdzie je wówczas oddać, aby zrobić to zgodnie z przepisami. Konieczność prawidłowej utylizacji opon wynika przede wszystkim z tego, jakie materiały zostały użyte do ich produkcji. Opona składa się z:

• gumy w 40%,
• sadzy i krzemionki w 30%,
• stali w ok. 16%
• tekstyliów w 5,5%.

Są to wartościowe surowce, które można ponownie użyć. Warto również zwrócić uwagę na wyzwania, jakie wiążą się ze składowaniem opon. Zajmują one dużo miejsca, ponieważ aż 75% ich objętości to pusta przestrzeń. Trzymanie opon w stosach jest także niebezpieczne dla otoczenia, ponieważ ich pożar może spowodować prawdziwe spustoszenie i poważne zagrożenie ekologiczne.

Gdzie oddać zużyte opony?

Przede wszystkim warto wiedzieć, gdzie zużyte opony nie mogą trafić. Na pewno nie można wyrzucać ich do zwykłego śmietnika, np. na osiedlu, ani tym bardziej wywieźć do lasu czy na łąkę i tam pozostawić. Niestety takie obrazki wciąż można zobaczyć w wielu miejscach. Warto pamiętać, że zaśmiecanie jest wykroczeniem, a jeśli dodatkowo dotyczy wyrzucania ogumienia samochodowego, kary mogą być jeszcze surowsze. Opony rozkładają się nawet 100 lat, a podczas tego procesu wydzielają do środowiska szkodliwe substancje, takie jak oleje i żywice.

Nielegalne pozostawianie opon w nieodpowiednich miejscach często wynika z tego, że ich właściciele nie chcą ponosić kosztów związanych z utylizacją. Jest to spory błąd, ponieważ ogumienia można się pozbyć zupełnie za darmo.

W każdej gminie działa PSZOK, czyli Punkt Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych. Takie miejsce ma obowiązek bezpłatnego przyjęcia zużytych opon. Nie trzeba więc nic płacić za ich oddanie – wywożenie ich do lasu i narażanie się na mandat jest więc zupełnie nieuzasadnione.

Drugą opcją jest pozostawienie opon w zakładzie wulkanizacyjnym, np. podczas wymiany na nowe egzemplarze. Przepisy nie określają dokładnych zasad takiej procedury, jednak warto zapytać u najbliższego wulkanizatora, czy taka opcja jest dostępna i czy trzeba za nią zapłacić. Być może podczas wymiany opon można za darmo zostawić w zakładzie te zużyte.

Gdzie jeszcze można przekazać stare opony?

• Oddać je do Centrum Utylizacji Opon (CUO). Z tego rozwiązania nie mogą skorzystać osoby prywatne, które chcą np. pozbyć się 4 sztuk ogumienia, ale podmioty, które obracają znaczną liczbą takich elementów. W tej instytucji można zlecić nieodpłatny odbiór opon wraz z ich transportem do punktu odzysku. CUO wystawia również odpowiednią dokumentację. Niestety takie punkty odbierają wyłącznie duże partie ogumienia – opony aut osobowych w minimalnej liczbie 250 sztuk, dla opon motocyklowych jest to 100 sztuk, a dla ciężarowych 70 sztuk.
• Przekazać opony podczas lokalnej zbiórki odpadów. Wiele samorządów przeprowadza takie akcje w sposób regularny, np. raz na kilka miesięcy Można się wówczas pozbyć śmieci wielkogabarytowych, w tym mebli, ceramiki łazienkowej czy właśnie opon. To jedna z najwygodniejszych form przekazania odpadów, ponieważ wymaga jedynie przeniesienia ich w miejsce zbiórki, zwykle pod własny dom czy blok.

Możliwości pozbycia się opon w sposób legalny, a przy tym bezpłatny jest naprawdę sporo. Nie ma więc żadnego uzasadnienia dla wyrzucania ich do lasu, rowu, na dzikie wysypisko, czy w jakiekolwiek inne miejsce tego typu. Takie działanie jest zagrożone karami. Sprawdź, co za to grozi.

Utylizacja opon a przepisy

Przede wszystkim za wyrzucanie opon w innych miejscach niż te wyżej wymienione grożą kary. Jeśli ktoś zauważy, że pozostawiłeś je przy drodze lub na dzikim wysypisku, zapłacisz co najmniej 500 zł. Otrzymanie takiej kary wcale nie jest trudne. Jeśli nagra Cię monitoring lub ktoś zgłosi Cię do uprawnionych służb, np. na policję czy do leśniczego, musisz spodziewać się mandatu.

Jeśli odmówisz jego przyjęcia, sprawa trafi do sądu, który rozstrzygnie o Twojej winie. Wówczas możesz narazić się na koszty w wysokości nawet 30 tys. zł. Kary są wysokie, ale w pełni uzasadnione. Chodzi bowiem nie tylko o ekologię (rozkładająca się guma wydziela szkodliwe substancje), ale także o bezpieczeństwo. Palące się opony bardzo trudno ugasić, a ponadto emitują toksyczny dym, który jest wysoce szkodliwy.

Co się dzieje z oponami po utylizacji?

Po przekazaniu opon do wyznaczonego do tego celu miejsca utylizacji są one poddawane obróbce. Przetwarza się je na kilka sposobów.

• Recykling materiałów – opony są rozkładane na czynniki pierwsze, a nich powstają nowe produkty, takie jak: uszczelki, materiały izolacyjne czy nawierzchnie hal sportowych.
• Regeneracja – aby przywrócić im odpowiedni bieżnik.
• Odzysk energii – zużyte opony spala są w specjalnych piecach, które zaopatrują w energię przede wszystkim cementownie. Opony są wykorzystywane podczas procesu produkcji cementu portlandzkiego, czyli istotnego składniku betonu. Spala się je albo w całości, albo po pocięciu na wióry. Czy to jest ekologiczne?

Temperatury podczas procesu spalania są bardzo wysokie, więc opony ulegają całkowitemu rozpadowi. Natomiast filtry na kominach cementowni skutecznie ograniczają emisję CO2 i innych substancji toksycznych.  

Opony poddaje się również procesowi pirolizy, który pozwala odzyskać z mieszanki gumowej poszczególne składniki, takie jak oleje oraz karbonizat. Można je następnie przekształcić w sadzę techniczną. Służy ona jako barwnik lub jest wykorzystywana do produkcji nowych opon. Oleje również mogą być ponownie zastosowane podczas tego procesu.

Natomiast głównym problemem związanym z pirolizą jest wysoka zawartość siarki w produktach końcowych. Dlatego muszą być one dodatkowo odsiarczone.

Ciekawostka! W Danii przetwarza się 100% opon i żadna z nich nie trafia do wyrzucenia.

Co można zrobić z przetworzonych opon?

Materiały składające się na oponę mogą posłużyć do produkcji wielu nowych elementów. Guma jest najczęściej mielona na granulat, który następnie stanowi półprodukt wykorzystywany w różnych procesach wytwórczych. Do czego i gdzie można go użyć?

• Przemysł gumowy – wytwarzanie przedmiotów z gumy, takich jak maty, wycieraczki, dywaniki czy podkładki.
• Budownictwo – do produkcji asfaltu, podkładów kolejowych i wzmocnionego betonu.
• Infrastruktura drogowa – z granulatu powstają elementy ekranów akustycznych.
• Infrastruktura sportowa i miejska – nawierzchnie sztucznych boisk i placów zabaw.

Jak często trzeba wymieniać opony?

Konieczność zagospodarowania zużytych opon pojawia się w momencie konieczności ich wymiany na nowe. Nie każdy ma świadomość, jak często należy to robić. Jak ocenić, czy już przyszedł moment na zmianę ogumienia?

Przyjmuje się, że opona założona na koło samochodu nie powinna mieć więcej niż 10 lat, choć wulkanizatorzy zalecają znacznie krótszy termin, czyli 5 lat. Chodzi zarówno o te, które są w użytku, jak i te, które np. leżą w garażu. Guma z czasem traci swoje właściwości, szczególnie jeśli jest wystawiona na działanie czynników atmosferycznych – głównie słońca i mrozu. To oznacza, że nawet jeśli Twoje „nowe opony” przeleżały 10 lat na podwórku i nie były nigdy używane, już nie nadają się do jazdy.

Żywotność opon zmniejsza się głównie podczas jazdy. Im odbywa się ona agresywniej (ruszanie z piskiem opon, szybkie najeżdżanie na przeszkody), tym wcześniej trzeba będzie pomyśleć o nowym komplecie. Kiedy dokładnie to zrobić?

Wskazówki można znaleźć w przepisach prawa. Dopuszczają one głębokość bieżnika na poziomie 1,6 mm. To bardzo mało, dlatego nie należy doprowadzać do tak skrajnego zużycia ogumienia. Nowa opona ma bieżnik o głębokości 8-9 mm, a więc znacznie głębszy.

Jak ocenić, czy już nadszedł czas na zmianę ogumienia?

• Producenci opon umieszczają na oponie indeks zużycia bieżnika (ang. TWI). To niewielkie wypustki umieszczone w rowkach właśnie na głębokości 1,6 mm. Jeśli bieżnik osiągnie ich wysokość, opona nadaje się do wymiany.
• Domowy sposób to moneta dwuzłotowa, którą należy włożyć pionowo w rowek bieżnika. Jeśli złoty pasek będzie widoczny, to oznacza, że osiągnięto poziom nadający się do wymiany.
• Ostatnim ze sposobów jest zastosowanie specjalnego miernika dostępnego w sklepach motoryzacyjnych. Jego koszt to zaledwie kilka złotych.

Jaka kara za jazdę na zużytych oponach?

Ignorowanie konieczności wymiany opon przede wszystkim naraża Cię na niebezpieczeństwo. To znacznie dotkliwsza konsekwencja niż otrzymanie mandatu, czy nawet odebranie dowodu rejestracyjnego. Pamiętaj, że droga hamowania samochodu wydłuża się wraz ze zużyciem opon. Utrudnia także prawidłowe odprowadzanie wody. Niższy bieżnik może spowodować wpadnięcie w poślizg, co stanowi bardzo niebezpieczną sytuację na drodze.

Najbardziej „łagodną” konsekwencją jest mandat wystawiony podczas kontroli drogowej. Jeśli natomiast policja stwierdzi, że Twoje opony są w bardzo złym stanie, może zatrzymać Twój dowód rejestracyjny, a Ty nie będziesz mógł jechać dalej.

Pamiętaj, że wymiana opon dotyczy również ich dopasowania do pogody i pory roku. Oczywiście nie musisz zakładać nowego kompletu, gdy na zewnątrz zacznie padać deszcz. Nie możesz natomiast poruszać się zimą na letnim ogumieniu. Oficjalnie nie ma nakazu sezonowej wymiany kół. Możesz jednak narazić się na mandat za nieprzystosowanie pojazdu do warunków drogowych.

Przede wszystkim jednak brak wymiany opon grozi bezpieczeństwu – Twojemu, Twoich pasażerów i innych uczestników ruchu. To wartość nadrzędna, dlatego musisz o nią zadbać.

Źródła

• Art. 122 Ustawy o odpadach
• DZIAŁ II Dz.U.2023.1587 – Zasady ogólne gospodarki odpadami