Jazda automatem

Jazda samochodem z automatyczną skrzynią biegów to ogromna wygoda – zwłaszcza dla początkujących kierowców. Automat zdejmuje z kierującego jedno z ważnych zadań, czyli dobieranie odpowiedniego biegu do prędkości jazdy i obrotów silnika. Nie wszyscy jednak są fanami takiego rozwiązania i wolą pozostać przy „manualu”. Co warto wiedzieć na ten temat?

Ręczna skrzynia biegów – jak działa

Aby zrozumieć różnice pomiędzy ręczną a manualną skrzynią biegów, warto na wstępie przyjrzeć się działaniu pierwszej z nich.

Ręczna skrzynia biegów, zwana potocznie manualem, cały czas stanowi dominujące rozwiązanie wybierane przez kierowców. Przeważnie chodzi o kwestie ekonomiczne – auta z taką skrzynią biegów są tańsze. Zasada działania ręcznej skrzyni biegów jest dość prosta. Jest ona wyposażona w dwa wałki: sprzęgłowy i wyjściowy. Są one ze sobą połączone kołami zębatymi. Gdy jedna para jest sprzęgnięta dla przekazania napędu, inne zostają odłączone. Każdy zespół kół zębatych, w zależności od wielkości, pozwala uzyskać inny bieg.

Kierowca sam decyduje, jakie przełożenie będzie odpowiednie w danej sytuacji. Robi to za pomocą poruszania drążkiem zmiany biegów z naniesioną numeracją (zwykle od 1 do 5 lub 1 do 6). Do jazdy w tył służy bieg wsteczny (R).

Nowoczesne przekładnie manualne znacznie różnią się od tych, które pojawiały się jako pierwsze. Ich używanie staje się coraz bardziej ekonomiczne, a komfort jazdy z ręczną skrzynią biegów cały czas rośnie. Przyjmuje się, że przekładnie manualne są również znacznie trwalsze. Ich zużycie przeważnie nie następuje wcześniej niż pozostałych podzespołów w samochodzie, dlatego najczęściej nie ma konieczności ich wymiany.

Co więcej, liczba biegów w skrzyniach manualnych znacząco się zwiększyła. Dziś już nawet samochody w wersji budżetowej są wyposażone są w 6 biegów. To spore udogodnienie, ponieważ więcej przełożeń pozwala na jazdę w szerokim zakresie prędkości bez konieczności generowania bardzo wysokich obrotów silnika. To z kolei przekłada się na mniejsze zużycie paliwa, czyli jest:

• tańsze,
• bardziej ekologiczne,
• wygodniejsze – wymaga rzadszych wizyt na stacji.

Dzisiejsze ręczne skrzynie biegów są wygodne w użytkowaniu. Ich obsługa nie sprawia też problemu nawet początkującym kierowcom, choć oczywiście wymagana jest pewna praktyka i nabranie wprawy. W porównaniu z automatem manual wymaga jednak znacznie więcej „zachodu”, zwłaszcza podczas jazdy po mieście lub w korku. Kierowca musi niemal przez cały czas zatrzymywać się i ruszać ponownie, więc zmiany biegów następują co kilkanaście-kilkadziesiąt sekund. Ciągłe poruszanie drążkiem może być męczące, choć z pewnością dla większości kierowców jest to po prostu naturalna czynność, do której nie przywiązują większej wagi.

Automatyczna skrzynia biegów – większa wygoda i oszczędność

Współczesne automaty też różnią się od tych, które były montowane w autach jeszcze kilkanaście lat temu. Te starsze były dość powolne, ciężkie i niezbyt ekonomiczne. Na zmianę biegu trzeba było „trochę poczekać”, ponieważ przekładnia dopiero po kilku sekundach reagowała na działanie kierowcy (wciśnięcie pedału gazu lub jego odpuszczenie).

W nowoczesnych automatach za zmianę biegów odpowiadają dwie przekładnie. Znajdują się w jednej obudowie, a każda z nich ma oddzielne sprzęgło (skrzynia dwusprzęgłowa). Jedna przekładnia obsługuje biegi parzyste, a druga nieparzyste, dzięki czemu układ działa niezwykle szybko i płynnie. W skrzyniach automatycznych jest wykorzystywany sterownik hydrauliczno-mechaniczno-elektroniczny. Gdy jeden bieg jest włączony, drugi już „czeka w gotowości” na uruchomienie. Dziś nie ma już więc żadnego problemu z opóźnieniami reakcji samochodu na działania kierowcy –  nowoczesne automaty zmieniają biegi lepiej niż nawet najbardziej doświadczony kierujący.

Skrzynie automatyczne są również znacznie oszczędniejsze niż ręczne.  Wynika to z tego, że mają nawet 8 biegów, więc pozwalają uzyskać wyższe prędkości przy niższych obrotach silnika. Wpływa to na mniejsze zużycie paliwa.

Dwusprzęgłowa skrzynia biegów jest nie tylko szybsza od manualnej, ale też bardziej oszczędna.

Czy skrzynia automatyczna ma wady?

Wygoda, oszczędność, szybkie działanie – brzmi idealnie. Czy jest jakiś haczyk? Minusem samochodów ze skrzynią automatyczną jest z pewnością wyższa cena zakupu. Niestety kupujący muszą mieć świadomość, że wyższy komfort kosztuje.

Kolejną kwestią są większe koszty serwisowania. Przekładnia automatyczna jest bardziej skomplikowana w budowie, a co za tym idzie bardziej podatna na usterki (po prostu ma więcej elementów, które mogą się zepsuć). Automat wymaga więc nieco więcej dbałości o serwisowanie, czyli np. regularnej wymiany oleju i kontrolowania stanu komponentów. Oczywiście takich działań nie trzeba podejmować bardzo często, jednak nie można o nich zapominać, bo rachunek od mechanika w razie awarii może negatywnie zaskoczyć.

Niektórzy kierowcy wskazują jako wadę automatów to, że używając go, mają mniejszą kontrolę nad pojazdem. Nie reaguje on tak szybko, jakby chcieli, np. na wciskanie pedału gazu. To jednak dotyczy głównie starszych i prostych w budowie przekładni, które rzeczywiście mogły działać dość „ospale”. Nowoczesne automaty, jak wspomniano, reagują natychmiast i zmieniają biegi z większą precyzją niż kierowca.

Jak jeździć automatem?

Jazda automatem jest bardzo łatwa, jednak trzeba sobie przyswoić pewne nawyki. Pierwsza zasada jest taka, że kierowca operuje pedałami wyłącznie przy użyciu prawej nogi. Samochody z automatycznymi skrzyniami biegów nie mają pedału sprzęgła, dlatego po prostu nie ma konieczności wykorzystywania lewej nogi. Prawa noga służy natomiast do wciskania pedału gazu i hamulca.

W żadnym wypadku nie można używać jednej nogi do wciskania hamulca, a drugiej do wciskania gazu – choć wielu kierowców po przesiadce na automat ma taki nawyk.

Oznaczenia na drążku automatycznej skrzyni biegów

Samochody z automatami również mają dźwignię, jednak ma ona nieco inną funkcję niż w ta w autach z ręczną skrzynią biegów. Znajdują się na niej następujące symbole:

• P (park) – tryb parkingowy, który kierowca wybiera podczas postoju. W tym ustawieniu skrzynia biegów jest zablokowana, aby samochód nie stoczył się np. z lekkiego wzniesienia. Wraz z trybem P powinno się stosować hamulec ręczny, choć zwykle nawet bez niego auto nie ruszy z miejsca. Nie wolno stosować trybu P przy poruszaniu się pojazdu, nawet z bardzo niewielką prędkością.
• R (reverse) – tryb jazdy do tyłu – analogiczny do biegu wstecznego.
• D (drive) – tryb jazdy do przodu. W praktyce podczas jazdy wykorzystuje się go przez cały czas, także podczas krótkiego zatrzymania, np. na światłach.
• N (neutral) – to odpowiednik „luzu”. Używa się go głównie w sytuacjach awaryjnych. Podczas standardowej jazdy nie ma potrzeby włączania tego trybu.

Dodatkowo dźwignia automatycznej skrzyni może być wyposażona w dodatkowe funkcje, np. tryb sport, bądź przyciski do manualnej zmiany biegów. Mogą one również znajdować się przy kierownicy – to rozwiązanie stosowane m.in. w sportowych wersjach pojazdów. Można z niego korzystać, np. na torze wyścigowym,  ale w codziennej jeździe zwykle nie ma takiej potrzeby.

Pierwsza jazda automatem

Jak używać automatycznej skrzyni biegów? Warto znać i stosować kilka ważnych zasad, które przedłużą żywotność przekładni i usprawnią jazdę.

• Zmiana przełożeń powinna być ograniczona do minimum, czyli z pozycji P przechodzisz od razu do pozycji D i rozpoczynasz jazdę.
• Korzystanie z dźwigni zmiany trybów jest możliwe tylko przy całkowitym zatrzymaniu auta i wciśniętym hamulcu. Nie można zmieniać przełożeń nawet podczas powolnej jazdy, ponieważ ryzykuje się uszkodzeniem skrzyni biegów.
• Kiedy stoisz w korku albo na światłach, nie korzystaj z trybu N. Nie zmieniaj położenia dźwigni – po prostu trzymaj wciśnięty hamulec.
• Podczas wyprzedzania, aby jazda była maksymalnie dynamiczna, energicznie naciśnij pedał gazu do samego końca (polecane zwłaszcza dla skrzyń starszego typu).
• Zawsze, gdy wysiadasz z samochodu, ustaw drążek w pozycji P i zaciągnij/włącz hamulec postojowy.
• Nigdy nie trzymaj jednocześnie naciśniętych gazu i hamulca.
• Nie używaj lewej nogi do wciskania pedałów.

Teraz sprawdź, jak używać automatu w konkretnych sytuacjach na drodze.

Jak ruszać automatem?

Jest to znacznie łatwiejsze niż w przypadku ręcznej skrzyni biegów. Aby ruszyć automatem:

• przekręć kluczyk w stacyjce i trzymaj stopę na hamulcu,
• zwolnij hamulec ręczny (wciąż trzymając wciśnięty hamulec nożny),
• zmień ustawienie na D lub R – w zależności od tego, czy chcesz ruszyć w przód czy w tył,
• pomału zwalniaj hamulce nożny – auto zacznie się pomału toczyć,
• jeśli chcesz jechać szybciej, zdejmij nogę z hamulca i przełóż ją na pedał gazu,
• dostosuj nacisk na pedał gazu do prędkości, jaką chcesz uzyskać.

Ruszanie automatem pod górkę

To również jest znacznie łatwiejsze niż w przypadku manualu. Jest tak głównie dlatego, że jeśli ustawisz położenie dźwigni w pozycji D, czyli jazdy do przodu, samochód nie stoczy się w tył. A zatem, jak ruszyć automatem pod wzniesienie?

Po prostu przełóż nogę z pedału hamulca na pedał gazu i go naciśnij. Nie musisz zmienić żadnych ustawień drążka zmiany trybów. Brak konieczności operowania dodatkowo sprzęgłem i hamulcem ręcznym zdecydowanie ułatwia sprawę, szczególnie niedoświadczonym kierowcom.

Jak jeździć automatem w korku?

Tutaj również można liczyć na znacznie większą wygodę niż w przypadku ręcznych skrzyń biegów. Podczas jazdy w korku operuje się wyłącznie hamulcem i gazem, a często wyłącznie hamulcem. Jego lekkie odpuszczenie powoduje, że auto zaczyna się pomału toczyć w przód, dlatego zwykle nie trzeba dodawać gazu. Nie ma również konieczności wciskania sprzęgła ani zmiany ustawień dźwigni.

Ile kosztuje ubezpieczenie automatu?

Rodzaj skrzyni biegów nie ma bardzo dużego wpływu na cenę polisy OC. Znacznie większe znaczenie ma pojemność silnika, moc samochodu, a nawet jego marka czy model. Niezależnie od tego, jakim autem jeździsz, pamiętaj o tym, że musi być ono stale ubezpieczone od odpowiedzialności cywilnej. Za polisę OC nie musisz natomiast przepłacać, ponieważ każda z nich ma zawsze identyczny zakres. Możesz wybrać najtańszą ofertę i będzie Cię chronić dokładnie tak samo, jak najdroższa.

Źródła

• Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych
• motopedia.otomoto.pl/automatyczne-skrzynie-biegow