Rękojmia na samochód używany

Zakup samochodu używanego zawsze wiąże się z pewnym ryzykiem. Nigdy nie masz stuprocentowej pewności, że auto jest w takim stanie, jaki prezentuje Ci sprzedający. Co robić, gdy już po zakupie wyjdzie na jaw wada? Pamiętaj, że masz prawo do rękojmi. Sprawdź, jak to działa.

Wada ukryta samochodu – czym jest?

Wada ukryta samochodu jest określana jako niesprawność lub ułomność auta, o której kupujący nie wiedział w chwili zakupu i nie miał prawa jej zauważyć podczas oględzin. To np. nieprawidłowości w pracy silnika, których nie da się wykryć podczas jazdy testowej. Warto podkreślić, że wada ukryta nie musi dotyczyć wyłącznie fizycznych uszkodzeń pojazdu (np. uszkodzonego zawieszenia czy maglownicy), ale także jego statusu prawnego – o czym przeczytasz już za chwilę.

Co ważne, termin „wady ukryte” dotyczy zarówno tych, których sprzedawca był świadomy, ale o nich nie wspomniał, jak i tych, o których nie wiedział. Sprzedawca nie ma obowiązku znać wszystkich mankamentów w samochodzie – niektóre z nich mogą być niewidoczne. Nie można zatem od razu podejrzewać go o nieuczciwość. Natomiast zawsze ma się prawo do dochodzenia swoich praw w takich sytuacjach.

Wadami ukrytymi są nieprawidłowości w samochodzie, które istniały w chwili zawarcia umowy, ale były niewidoczne dla kupującego.

Można je podzielić na:

• techniczne,
• prawne.

Do wad technicznych zaliczają się wszelkie usterki i nieprawidłowości, takie jak wspomniane uszkodzenie silnika, zawieszenia i każdego innego układu. Z kolei wady prawne dotyczą np. zatajenia, że na samochodzie ciąży egzekucja komornicza. Wadą ukrytą określa się również właściwości, których nie ma, sprzedawca zapewniał o ich obecności. W stosunku do pojazdów najczęściej jest to bezwypadkowość. Jeśli okaże się podczas oględzin u mechanika, że samochód brał udział w kolizji, nowy właściciel ma prawo dochodzić rękojmi.

Za jakie wady samochodu sprzedający ponosi odpowiedzialność?

Wadę ukrytą samochodu są mankamenty – techniczne i prawne. Sprzedawca nie zawsze musi być ich świadomy, szczególnie jeśli chodzi o usterki mechaniczne. To jednak w żaden sposób nie zwalnia go z odpowiedzialności za pojazd.

Z kodeksu cywilnego wynika, że sprzedawca ponosi odpowiedzialność, gdy:

• pojazd ma wadę, która zmniejsza jego wartość lub użyteczność (np. zardzewiałe zawieszenie, które zostało pokryte farbą maskującą korozję);
• auto nie ma właściwości, o których sprzedający zapewniał (np. miało być bezwypadkowe, a takie nie jest);
• pojazd został wydany w stanie niezupełnym (gdy z auta np. wyjęto akumulator, radio czy koło zapasowe, choć nie było wzmianki o ich braku).

Może się zdarzyć, że sprzedający zataił  wiedzę o wadach prawnych. Będzie to miało miejsce wówczas, gdy stan prawny pojazdu nie został uregulowany, np. nie nadaje się on do sprzedaży.

Przykład:  Pan Adam kupił używany samochód od Pana Roberta. Po fakcie okazało się, że pan Robert ukrył poważną wadę prawną pojazdu – auto zostało zajęte przez komornika sądowego i nie mogło być przedmiotem transakcji.

Dość powszechnie spotykaną sytuacją jest również ta, w której sprzedawca pojazdu wie o wadzie, ale o niej nie informuje. Znacznie częściej dotyczy to wad technicznych, ponieważ dużo łatwiej udowodnić, że nie miało się o nich pojęcia, niż w przypadku wad prawnych. Niekiedy również zdarza się, że sprzedający podejmuje działania, których celem jest maskowanie defektów. To może być np. malowanie ognisk korozji lub inne sposoby na „upiększenie samochodu”. Nie zawsze można się przed tym skutecznie zabezpieczyć.

Warto natomiast podkreślić, że kupujący może dochodzić rękojmi niezależnie od tego, czy sprzedawca wiedział o wadzie, czy rzeczywiście nie miał świadomości jej istnienia.

Kiedy można zastosować rękojmię?

Prawo do rękojmi regulują art. 556-576 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z przepisami sprzedający jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli sprzedana rzecz ma wadę. Dotyczy to nie tylko samochodów, ale także innych przedmiotów (od drobiazgów, typu odzież czy kosmetyki, po nieruchomości).

Aby można było dochodzić rękojmi, czyli ustawowej odpowiedzialności, przedmiot przede wszystkim musi być niezgodny z umową, czyli spełniać jedną z poniższych przesłanek:

• nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na przeznaczenie (samochód miał prawidłowo działać, ale jazda nim nie jest możliwa, bo się zepsuł);
• nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego (np. miał tempomat i podgrzewane siedzenia, ale takie funkcje nie działają);
• nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy;
• został kupującemu wydany w stanie niezupełnym (wyjęto z niego elementy, które stanowiły jego domyślną całość, np. akumulator, lub te, które oznaczono w ogłoszeniu, ale zostały wymontowane przed przekazaniem auta kupującemu, np. radio i czujniki parkowania).

Czego można żądać w ramach rękojmi?

Jeśli chcesz skorzystać z prawa do rękojmi, możesz się domagać:

• obniżenia ceny – wyjątkiem jest sytuacja, gdy sprzedający niezwłocznie wymieni rzecz wadliwą na wolną od wad albo wadę usunie, np. odda wyjęty akumulator;
•  odstąpienia od umowy – gdy stwierdzisz, że wada samochodu jest na tyle istotna, że nie chcesz z niego korzystać, przysługuje Ci prawo do odstąpienia od umowy, np. okazało się, że auto ma poważną wadę silnika;
• usunięcia wady – jeżeli przedmiot ma wadę, kupujący może żądać wymiany rzeczy na wolną od wad albo usunięcia wady.

W przypadku samochodu używanego trudno mówić o jego wymianie na taki sam model pozbawiony wad. Są więc do dyspozycji trzy główne opcje: obniżenie ceny, usunięcie usterki lub odstąpienie od umowy. Nie można jednak wybrać jednej z nich w sposób dowolny.

Sprzedający podczas pierwszej rękojmi ma prawo zdecydować, że usunie wadę. Jeśli mimo jego działań samochód wciąż będzie ją miał, kupujący może wybrać, z jakiego rozwiązania sporu skorzysta.

Art. 558 § 1 kodeksu cywilnego pozwala stronom umowy wyłączyć, ograniczyć lub rozszerzyć rękojmię. Nie może to jednak dotyczyć transakcji, w których sprzedawcą jest przedsiębiorca.

Rękojmia a status sprzedawcy (osoba prywatna/komis)

Prawa do rękojmi po zakupie samochodu zależą od stanu prawnego – zarówno kupującego, jak i sprzedającego. Chodzi przede wszystkim o rozróżnienie statusu konsumenta i przedsiębiorcy. W zależności od tego, kim jest kupujący i sprzedający, przepisy przewidują dla każdej ze stron inne prawa.

Występują dwa rodzaje sytuacji, w których biorą udział osoby fizyczne.

• konsument kupuje auto od przedsiębiorcy,
• konsument kupuje pojazd od konsumenta.

Sprawdź, jak wygląda rękojmia w obu przypadkach.

Rękojmia przy zakupie auta od osoby fizycznej

Warto mieć świadomość, że rękojmia po sprzedaży samochodu z drugiej ręki obowiązuje również osoby fizyczne, czyli niebędące przedsiębiorcami. 

Ważne: Jeśli po ujawnieniu wady sprzedawca twierdzi, że nie sprzedaje jako firma, więc rękojmia go nie dotyczy, nie ma racji. Taka odpowiedzialność obejmuje także transakcje, z których przynajmniej jedną ze stron jest konsument.

Osoby fizyczne mogą wyłączyć prawo do rękojmi jedynie odpowiednimi zapisami w umowie. Kiedy takiego wyłączenia nie ma (czyli najczęściej), konsument może dochodzić rękojmi. Ale to zawsze na nim spoczywa obowiązek udowodnienia, że wada istniała w momencie zakupu. Nie wystarczy, że uzna pojazd za wadliwy i zażąda zwrotu gotówki.

Rękojmia podczas zakupu samochodu z komisu lub od „handlarza”

W transakcjach pomiędzy przedsiębiorcami a konsumentami, druga strona zdecydowanie znajduje się na uprzywilejowanej pozycji. Handlarz samochodami lub komis nie mogą wyłączyć prawa do rękojmi w umowie. Dodatkowo muszą przestrzegać zapisów Ustawy o prawach konsumenta.

To oznacza, że sprzedawca występujący jako firma ponosi odpowiedzialność absolutną, czyli nie może się z niej zwolnić.

Jeśli konsument stwierdził wadę w ciągu 1 roku od dnia zakupu, według prawa uznaje się, że istniała ona już w chwili zawarcia umowy. Oznacza to, że kupujący nie musi udowadniać jej obecności w chwili zakupu. Z przepisów wynika, że należy domniemywać obecność wady.

Jak skorzystać z rękojmi?

Wiesz już, na czym polega rękojmia i jakie prawa Ci daje. Najważniejsze pytanie brzmi jednak – jak z niej skorzystać. Co robić, gdy okaże się, że auto ma wadę?

Podstawowa zasada dotyczy czasu obowiązywania rękojmi. Sprzedawca odpowiada z tego tytułu przez dwa lata od sprzedaży, natomiast kupujący ma 1 rok na zgłoszenie sprzedającemu, że wykrył wadę.

Jeżeli wada samochodu dotyczy stanu niekompletnego, kupujący ma prawo odstąpić od umowy lub żądać obniżenia ceny. Sprzedawca nie musi się na to godzić, jeżeli uważa, że wada jest wynikiem używania auta przez nowego właściciela. Wówczas można założyć spór sądowy.

Ważne! Jeśli ukryta wada wyszła na jaw po zakupie samochodu, należy poinformować o tym sprzedawcę jak najszybciej. To redukuje ryzyko, że sprzedający uzna, że to Ty jesteś za nią odpowiedzialny. Od razu należy przedstawić sprzedawcy swoje żądania, czyli czego domagasz się w związku z wadą. To może być np. obniżenie ceny samochodu.

W relacji przedsiębiorca – osoba fizyczna wygląda to nieco inaczej. Sprzedawca ma 14 dni na rozpatrzenie reklamacji konsumenta. Jeśli w tym czasie nie ustosunkuje się do żądania (nie podejmie żadnego działania), to przyjmuje się, że uznał je za zasadne.

Ta zasada nie obowiązuje, gdy stronami transakcji są wyłącznie osoby prywatne.

Co grozi sprzedawcy za ukrywanie wad samochodu?

Rękojmię można wykorzystać niezależnie od tego, czy sprzedawca wiedział o wadach, czy nie. Jeśli jednak miał ich świadomość, ale to zataił, mogą go czekać surowe konsekwencje. Jego działanie zostanie wówczas uznane za oszustwo.

Zgodnie art. 286 kodeksu karnego można o nim mówić, gdy łącznie spełnione są trzy poniższe przesłanki dotyczące sprzedającego.

1. Celowo wprowadził kupującego w błąd, czyli nie poinformował o wadach pojazdu, które mogłyby wpłynąć na decyzję nabywcy.
2. Doprowadził kupującego do niekorzystnego rozporządzenia mieniem, czyli do przeznaczenia nieadekwatnie wysokiej kwoty na zakup auta.
3. Działał z zamiarem bezpośrednim, czyli chciał uzyskać jak najwyższą kwotę sprzedaży, co nie byłoby możliwe z jawnymi wadami pojazdu.

Konsekwencje oszustwa są dla sprzedawców poważne – kodeks karny przewiduje karę pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat.

Co więcej wysokie kary czekają też na sprzedających, którzy ingerują we wskazania drogomierza w samochodzie, czyli dokonują tzw. kręcenia licznika. Takie oszustwa wciąż można uznać za „plagę” na rynku motoryzacyjnym. Również są zagrożone karą pozbawienia wolności – od 3 miesięcy do 5 lat.

Kiedy sprzedający nie odpowiada za wady pojazdu?

Choć prawo zapewnia kupującym wiele możliwości ubiegania się o swoje prawa, to nie zawsze będą oni na wygranej pozycji. Interesy sprzedających również są chronione. Nie będą oni odpowiadali ani z tytułu rękojmi, ani na podstawie odpowiedzialności karnej w poniższych sytuacjach.

1. Kupujący został poinformowany o wadach, ale mimo to zdecydował się na zakup. W ten sposób pozbawił się możliwości skorzystania z rękojmi. Oczywiście to dotyczy tylko tej konkretnej wady, o której został poinformowany. Jeśli sprzedawca wspomniał o nieprawidłowo działającej skrzyni biegów, a samochód ma zepsuty układ kierowniczy, rękojmia wciąż może zostać zastosowana.
2. Dojdzie do awarii typowej dla samochodu w danym wieku. Niekiedy do usterki może dojść niedługo po zakupie i nie wynika to z ukrytej wady, tylko z przyczyn naturalnego zużycia. Wówczas poprzedni właściciel również nie odpowie za wadę. Nie zawsze takie sytuacje są jednoznaczne, dlatego często wymagają zasięgnięcia opinii eksperta.

Źródła:

• Dział 2 – Rękojmia za wady – Kodeks cywilny (Dz.U.2023.1610), w szczególności: art. 557 § 1, art. 560, art. 561 §1 Kodeksu Cywilnego
• Rękojmia a gwarancja: konsument.gov.pl/reklamacja-rekojmia-a-gwarancja/
• Prawa konsumenta: gwarancja a rękojmia: samorzad.gov.pl/web/powiat-hajnowski/prawa-konsumenta-gwarancja-a-rekojmia
• Ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta