Czym jest drogowy transport substancji niebezpiecznych ADR?

Przewóz towarów niebezpiecznych wymaga zachowania szczególnych środków ostrożności oraz przestrzegania określonych zasad. Oznacza to, że nie może być wykonywany przez każdego przewoźnika. Dowiedz się, co zalicza się do substancji niebezpiecznych oraz jakie wymogi stosuje się w przypadku ich transportu.

Zorganizowanie przewozu ładunków stanowiących wysoki poziom zagrożenia dla otoczenia jest bardzo wymagające. To właśnie dlatego kierowca realizujący takie zlecenie musi mieć odpowiednie kwalifikacje potwierdzające jego umiejętności.

Co zalicza się do substancji niebezpiecznych?

Do tej kategorii zalicza się wszystkie substancje i materiały, które w przypadku nieprawidłowego postępowania z nimi mogą stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi oraz zwierząt, a także naruszać równowagę otoczenia. Ze względu na takie ryzyko muszą być one transportowane w odpowiednich warunkach z zachowaniem określonych wymogów prawnych.

Czym jest transport ADR?

Rozwinięcie skrótu ADR to wyrażenie w języku francuskim L’ Accord européen relatif au transport international des marchandises Dangereuses par Route. Oznacza europejską konwencję dotyczącą międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych. Jest to dokument określający definicję substancji niebezpiecznych oraz zasady, których muszą przestrzegać firmy przewozowe zajmujące się ich transportem.

Umowa została sporządzona w Genewie 30 września 1957 r. i podpisana w tym samym roku przez przedstawicieli 9 krajów europejskich. Polska została jej sygnatariuszem w 1975 r. Dokument ten jest aktualizowany co dwa lata (w roku nieparzystym). Aktualna umowa obowiązuje w latach 2023-2025.

Umowa ADR – co się w niej znajduje?

Umowa ADR składa się z:

• części właściwej,
• załącznika A,
• załącznika B.

Załącznik A „Przepisy ogólne i przepisy dotyczące materiałów i przedmiotów niebezpiecznych” jest zdecydowanie najbardziej rozbudowany. Jego zawartość obejmuje:

• przepisy ogólne,
• klasyfikację,
• wykaz towarów niebezpiecznych, przepisy szczególne i wyłączenia,
• przepisy związane ze stosowaniem cystern i opakowań,
• procedury nadawcze,
• wymogi stosowane wobec konstrukcji i badania opakowań, pojemników i kontenerów przeznaczonych do transportu luzem, cystern,
• przepisy odnoszące się do warunków załadunku, przewozu, rozładunku oraz manipulowania towarem.

W załączniku B „Przepisy dotyczące środków transportu i operacji transportowych” można znaleźć następujące informacje odnoszące się do:

• wymagań wobec załogi pojazdu, jego wyposażenia, a także postępowania i prowadzenia dokumentacji,
• wymagań związanych z konstrukcją i dopuszczeniem pojazdów do transportu ładunków niebezpiecznych.

Zgodnie z konwencją ADR substancje niebezpieczne klasyfikuje się w następujący sposób:

• Klasa 1 – materiały wybuchowe i przedmioty z materiałami wybuchowymi,
• Klasa 2 – gazy,
• Klasa 3 – materiały zapalne ciekłe,
• Klasa 4.1 – materiały zapalne stałe, materiały samoreaktywne, materiały polimeryzujące i materiały wybuchowe odczulone stałe,
• Klasa 4.2 – materiały podatne na samozapalenie,
• Klasa 4.3 – materiały wydzielające w zetknięciu z wodą gazy palne,
• Klasa 5.1 – materiały utleniające,
• Klasa 5.2 – nadtlenki organiczne,
• Klasa 6.1 – materiały trujące,
• Klasa 6.2 – materiały zakaźne,
• Klasa 7 – materiały promieniotwórcze,
• Klasa 8– materiały żrące,
• Klasa 9 – różne materiały i przedmioty niebezpieczne.

Wszystkie towary znajdujące się w poszczególnych klasach mają przyporządkowany numer UN. Składa się on z 4 cyfr i jest umieszczony w dolnej tablicy znajdującym na pojeździe transportującym niebezpieczne substancje. Numer UN jest nadawany przez Komitet Ekspertów ONZ ds. Transportu Towarów Niebezpiecznych. Przykłady tego oznakowania:

• 2920 – żrący materiał ciekły zapalny,
• 1002 – sprężone powietrze,
• 1035 – etan,
• 1831 – kwas siarkowy dymiący.

Odblaskowa tabliczka informacyjna powinna mieć wymiary 40×30 cm. W górnej części musi znajdować numer niebezpieczeństwa HIN, a w dolnej omawiane oznakowanie UN.

Jakie wymagania musi spełnić kierowca przewożący niebezpieczne substancje?

Kierowca prowadzący pojazd przewożący niebezpieczne substancje musi spełniać następujące warunki:

• mieć ukończone 21 lat,
• mieć prawo jazdy C lub C+E,
• mieć Świadectwo Kwalifikacji Zawodowej,
• mieć zaświadczenie ADR.

Do uzyskania tego ostatniego dokumentu konieczne jest ukończenie kursu ADR. Wyróżnia się następujące rodzaje szkoleń:

• podstawowe ADR dla wszystkich klas,
• specjalistyczne ADR dla cystern,
• specjalistyczne ADR dla klasy 1,
• specjalistyczne ADR dla klasy 7.

Po zakończeniu szkolenia należy zdać egzamin państwowy. Po jego zaliczeniu kierowca otrzymuje stosowne zaświadczenie umożliwiające podjęcie pracy przy przewozie towarów niebezpiecznych.

Kim jest doradca ADR?

Zgodnie z zapisami umowy ADR oraz art. 15 Ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych każdy podmiot zajmujący się transportem tego rodzaju ładunków musi zatrudnić co najmniej jednego doradcę do spraw bezpieczeństwa. To stanowisko może być objęte przez osobę, która ukończyła specjalistyczne szkolenie i uzyskała odpowiednie uprawnienia.

Do kursu mogą przystąpić osoby, które:

• ukończyły 21 lat,
• mają wyższe wykształcenie,
• nie były karane za przestępstwa popełnione umyślnie.

Takie szkolenia są organizowane przez ośrodki w całej Polsce. Składają się one z modułu podstawowego oraz specjalistycznego, a także konsultacji. W zakres pierwszego z nich wchodzą zagadnienia odnoszące się do:

• zasad załadunku i rozładunku towarów,
• krajowych i międzynarodowych przepisów związanych z transportem ładunków niebezpiecznych,
• klasyfikacji towarów niebezpiecznych,
• zasad znakowania oraz sporządzania stosownej dokumentacji.

Część specjalistyczna to szkolenie m.in. z następujących zagadnień:

• pojazdów przystosowanych do transportu tego rodzaju ładunków,
• zagrożeń związanych z przewożeniem niebezpiecznych towarów.

Po ukończeniu kursu kandydat przystępuje do egzaminu państwowego. Zasady jego przeprowadzania są ujęte w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 7 maja 2015 r. w sprawie uzyskiwania świadectwa doradcy do spraw bezpieczeństwa przewozu towarów niebezpiecznych.

Składa się on z następujących części:

• ogólnej – trwającej 80 minut i składającej się z 30 pytań testowych,
• szczegółowej – trwającej 60 minut i składającej się z 20 pytań testowych,
• opisowego zadania praktycznego – na jego rozwiązanie kandydat ma 60 minut (nie obowiązuje w przypadku przedłużania uprawnień).

Zaświadczenie doradcy ADR wydawane jest na okres 5 lat. Aby je przedłużyć, należy wziąć udział w szkoleniu doskonalącym.

Jak prawidłowo przewozić substancje niebezpieczne?

Wszyscy uczestnicy przewozu towarów niebezpiecznych muszą wywiązać się z obowiązków, których głównym celem jest zapewnienie najwyższego poziomu bezpieczeństwa. Nadawca ładunku musi przede wszystkim:

• upewnić się, że towary są odpowiednio sklasyfikowane i dopuszczone do przewozu zgodnie z konwencją ADR,
• używać opakowań, dużych pojemników do przewozu luzem i cystern dopuszczonych i odpowiednich dla transportu konkretnych materiałów oznakowanych zgodnie z ADR,
• dostosować się do wymogów związanych ze sposobem nadawania oraz ograniczeń wysyłkowych.

Do najważniejszych obowiązków przewoźnika należy zaliczyć:

• upewnienie się, czy pojazd wraz z ładunkiem nie mają wad, wycieków, nieszczelności oraz braków w wyposażeniu,
• upewnienie się, że ciężarówka ma ważne badania techniczne,
• sprawdzenie, czy pojazd nie jest przeładowany,
• sprawdzenie, czy zostały umieszczone odpowiednie oznakowania,
• upewnienie się, że jednostka transportowa jest odpowiednio wyposażona zgodnie z wymogami ADR.

Pewne obowiązki ciążą także na odbiorcy ładunku. Jest on zobligowany do nie opóźniania przyjęcia towaru, a także sprawdzenia po rozładunku towaru, czy zostały spełnione wymagania ADR dotyczące m.in. oczyszczenia i odkażenia pojazdów i kontenerów.

Jak powinny być wyposażone pojazdy przewożące niebezpieczne towary?

Samochody przewożące ładunki niebezpieczne powinny być wyposażone nie tylko m.in. w odpowiednie tabliczki informacyjne, ale i zabezpieczenia przeciwpożarowe. W jednostkach transportowych o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 7,5 t muszą znajdować się co najmniej 2 gaśnice o pojemności 12 kg. Oprócz tego istnieje wymóg stosowania wyposażenia ochrony ogólnej i indywidualnej. Zalicza się do niego m.in.:

• kliny pod koła o właściwym rozmiarze w stosunku do średnicy opon oraz masy całkowitej,
• 2 stojące znaki ostrzegawcze,
• płyn do płukania oczu,
• kamizelki ostrzegawcze dla każdego członka załogi,
• rękawice ochronne.

Dodatkowo niektóre klasy wymagają także przewożenia:

• masek ucieczkowych,
• łopat,
• osłon otworów kanalizacyjnych,
• pojemników do zbierania pozostałości.

Takie wyposażenie ma na celu zabezpieczyć członków załogi przed ewentualnymi skutkami np. niekontrolowanych wycieków niebezpiecznych substancji.

Transport ADR a ubezpieczenie

Samochody przystosowane do przewozu ładunków niebezpiecznych muszą mieć ważne ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej, czyli OC. Jest to obowiązkowa polisa dla wszystkich pojazdów mechanicznych, a jej brak wiąże się z poważnymi karami finansowymi.

Pamiętaj! Do 30 czerwca 2024 r. za brak OC samochodu ciężarowego można otrzymać karę w wysokości nawet 12 730 zł. Od 1 lipca 2024 r. stawka wzrośnie do 12 900 zł – w związku z podwyższeniem płacy minimalnej.

Przewoźnicy mogą dodatkowo zdecydować się wykupienie dobrowolnego ubezpieczenia OCP (odpowiedzialności cywilnej przewoźnika drogowego). Taka polisa może obejmować również transport ładunków niebezpiecznych, ale jej zakres zależy od indywidualnych ustaleń z towarzystwem. Jeśli więc zależy Ci na tego rodzaju ochronie, sprawdź dokładnie Ogólne Warunki Ubezpieczenia, aby mieć pewność, że przewóz takich towarów jest w nich uwzględniony. OCP to polisa, która może chronić przed finansowymi skutkami uszkodzenia, zniszczenia, kradzieży lub pożaru przewożonego ładunku. Najczęściej obejmuje również opóźnienia w dostarczeniu towaru.

Źródła

• Umowa dotycząca międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR)
• Oświadczenie rządowe z dnia 13 marca 2023 r. w sprawie wejścia w życie zmian do załączników A i B do Umowy dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR), sporządzonej w Genewie dnia 30 września 1957 r.
• Art. 15 Ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych
• Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 7 maja 2015 r. w sprawie uzyskiwania świadectwa doradcy do spraw bezpieczeństwa przewozu towarów niebezpiecznych
• gov.pl/web/infrastruktura/egzamin-dla-doradcow-do-spraw-bezpieczenstwa-przewozu-towarow-niebezpiecznych